Thực phẩm chức năng là một xu thế mới về mặt dinh dưỡng bởi các tác dụng hỗ trợ bảo vệ sức khỏe cho người tiêu dùng. Là ranh giới giữa Thực phẩm và Thuốc, Thực phẩm chức năng được phân loại theo nhiều cách khác nhau, tùy chức năng sử dụng. Để đảm bảo việc phân loại Thực phẩm chức năng hiệu quả nhất, bạn cần hiểu rõ về bản chất của Thực phẩm chức năng. Bài viết sau đây sẽ cũng cấp tới các bạn những thông tin cơ bản nhất về Thực phẩm chức năng.
Hiểu bản chất để phân loại thực phẩm chức năng
Hiểu bản chất giúp ta dễ dàng biết về phân loại thực phẩm chức năng. TPCN là dạng thực phẩm, có tác động sinh học đến chuyển hóa của cơ thể và giúp hỗ trợ đến sức khỏe người dùng. Thực phẩm chức năng có thể có hoặc không có giá trị cao về mặt dinh dưỡng. Tuy nhiên khác với thuốc, các tiêu chí để đưa một sản phẩm Thực phẩm chức năng ra thị trường có phần dễ dàng hơn, do đó đây không được coi là thuốc và không có tác dụng thay thế thuốc chữa bệnh.
Khái niệm Thực phẩm chức năng xuất hiện tại Việt Nam khoảng những năm 1900 – 1991 do Viện Dinh dưỡng định nghĩa: TPCN là thực phẩm có chứa các hoạt chất có hoạt tính sinh học cần thiết cho sức khỏe. Phân loại thực phẩm chức năng bao gồm:
- Thực phẩm chế biến từ các loại thảo dược,
- Thực phẩm sử dụng truyền thống có thể có hoặc không có chất dinh dưỡng nhưng có vài trò quan trọng, đặc biệt đối với sức khỏe người dùng.
Khi bổ sung Thực phẩm chức năng vào chế độ ăn, sức khỏe người dùng được cải thiện từ từ, giảm nhẹ các triệu chứng bệnh, làm đẹp từ trong ra ngoài, đồng thời làm giảm các nguy cơ gặp các vấn đề về sức khỏe do thiếu chất.
Thông thường, thành phần cơ bản bên trong mỗi loại thực phẩm chức năng sẽ chứa các vitamin, khoáng chất thiết yếu, chất xơ, axit amin,…Đây là những thành phần bạn có thể bổ sung bằng các loại thực phẩm, đồ uống hàng ngày. Tuy nhiên tùy thể trạng của từng cơ thể, trong nhiều trường hợp vẫn cần phải bổ sung Thực phẩm bảo vệ sức khỏe.
Và để đảm bảo sức khỏe thì việc bổ sung các sản phẩm bảo vệ sức khỏe là một trong những biện pháp dễ áp dụng, phù hợp về kinh tế và mang lại hiệu quả thực tế. Thực phẩm chức năng có thể sử dụng ngay cả khi cơ thể khỏe mạnh để phòng ngừa mắc bệnh. Theo khuyến cáo của các chuyên gia y tế, mỗi người có thể lựa chọn từ 1 – 3 sản phẩm bảo vệ sức khỏe phù hợp, tuy nhiên cần phải hiểu rõ về phân loại Thực phẩm chức năng để có được sự lựa chọn tốt nhất.
Các cách thông dụng nhất để phân loại thực phẩm chức năng
Các khái niệm về Thực phẩm chức năng bảo vệ sức khỏe hầu hết đều dựa trên công dụng chính, tính chất hoặc cách sử dụng của các sản phẩm này.
Tại một số nước Châu Á, Thực phẩm chức năng (Functional foods) còn có tên gọi khác là Thực phẩm bổ sung (Food Supplement), Thực phẩm bảo vệ sức khỏe (Health Product), Thực phẩm đặc biệt (Food for Special use), sản phẩm dinh dưỡng y học (Medical Supplement). Tuy nhiên tại Trung Quốc, Châu Âu, phân loại thực phẩm chức năng thành Thực phẩm bổ sung (Dietary Supplement); Thực phẩm y học (Medical Supplement – phổ biến tại Mỹ và Trung Quốc) hay Thực phẩm thuốc (Nutraceuticals – tại Châu Âu).
Để đảm bảo Quy định pháp luật về Công bố Thực phẩm chức năng, việc phân loại Thực phẩm chức năng sẽ phụ thuộc vào bản chất, tác dụng, hoặc nguồn gốc của chúng. Là một đơn vị sản xuất Thực phẩm chức năng uy tín, PK PHARMA mong muốn cung cấp tới Quý khách hàng thông tin về phân loại Thực phẩm chức năng, từ đó giúp Khách hàng hiểu và dễ dàng thực hiện các thủ tục về công bố sản phẩm Thực phẩm chức năng mang thương hiệu của mình một cách nhanh chóng, hiệu quả.
Theo PGS.TS Trần Đáng – Chủ tịch Hiệp hội Thực phẩm chức năng Việt Nam, hiện nay Việt Nam chủ yếu phân loại Thực phẩm chức năng thành 5 nhóm chính: theo phương thức chế biến; theo dạng sản phẩm; theo cách quản lý; theo tác dụng và theo cách của người Nhật Bản.
1. Phân loại Thực phẩm chức năng theo phương thức chế biến
Phương thức chế biến đã phân loại thực phẩm chức năng thành 4 nhóm nhỏ bao gồm: Thực phẩm bổ sung vitamin, Thực phẩm bổ sung khoáng chất, Thực phẩm bổ sung hoạt chất sinh học và thực phẩm được bào chế từ thảo dược.
- Về nhóm TPCN bổ sung vitamin có thể kể đến các loại nước có hương vị trái cây giúp bổ sung vitamin C, E, beta-carotene hoặc các sản phẩm ở dạng viên uống bổ sung chất xơ…Đối với nhóm Thực phẩm bổ sung khoáng chất, có thể hiểu đơn giản như các loại muối bổ sung iod, bánh kẹo bổ sung calci hoặc các loại nước bù điện giải. Ví dụ như ở các nước phát triển: Anh, Mỹ, Nhật Bản…hiện đang rất phát triển sản phẩm sữa bột bổ sung thêm acid folic, vitamin và khoáng chất. Còn đối với Thái Lan, Hàn Quốc, Trung Quốc lại ưu chuộng việc bổ sung vitamin và khoáng chất vào sản phẩm nước tăng lực.
- Nhóm sản phẩm bổ sung hoạt chất sinh học: sữa, thức ăn cho trẻ phát triển được bổ sung thêm DHA, EPA…
- Tại Trung Quốc, Việt Nam, Hàn Quốc… là những nước có nguồn dược liệu rất phát triển, các sản phẩm bảo vệ sức khỏe bào chế từ thảo dược nổi tiếng có thể kể đến như: Linh Chi, Nhân Sâm, Đông Trùng Hạ Thảo, Hà Thủ Ô….
2. Phân loại thực phẩm chức năng theo dạng sản phẩm
Là ranh giới giữa Thực phẩm, thức ăn với thuốc, dẫn đến Phân loại Thực phẩm chức năng có thể chia ra làm 2 dạng: Thực phẩm – Thuốc hoặc Thực ăn – Thuốc.
- Thực phẩm chức năng dạng Thực phẩm – Thuốc là dạng sản phẩm được bào chế tương tự như thuốc (viên nén, viên nang, viên hoàn, dung dịch…), tuy nhiên bản chất vẫn là một dạng Thực phẩm bảo vệ sức khỏe và không có tác dụng điều trị bệnh như thuốc.
- Dạng Thức ăn – Thuốc được sử dụng bằng cách bổ sung trực tiếp hoạt tính vào thức ăn, ví dụ như: cháo thuốc, canh bổ dưỡng,… phổ biến nhất là dạng sắc nước uống.
3. Phân loại thực phẩm chức năng theo công dụng
Theo công dụng, các sản phẩm bảo vệ sức khỏe được chia thành nhiều dạng với các chức năng như:
- TPCN hỗ trợ chống lão hóa
- TPCN hỗ trợ tiêu hóa (thực phẩm chức năng cho bệnh trào ngược dạ dày,…)
- TPCN hỗ trợ bệnh huyết áp (TPCN hỗ trợ hạ huyết áp, TPCN hỗ trợ tăng huyết áp,…)
- TPCN hỗ trợ giảm đái tháo đường
- TPCN hỗ trợ bệnh xương khớp
- TPCN tăng cường sinh lý (TPCN tăng cường sinh lý nam, TPCN tăng cường sinh lý nữ)
- TPCN bổ sung chất xơ
- TPCN hỗ trợ chức năng cho mắt
- TPCN phòng ngừa rối loạn tuần hoàn não
- TPCN hỗ trợ làm đẹp (collagen, vitamin E, …)
- TPCN an thần, ngăn ngừa mất ngủ
- TPCN phòng ngừa bệnh nội tiết
- TPCN tăng cường sức đề kháng
- TPCN hỗ trợ tim mạch
- …
4. Phân loại Thực phẩm chức năng theo phương thức quản lý
Phần lớn đối với các sản phẩm chỉ có chức năng bổ sung vitamin và khoáng chất thì thường chỉ cần có giấy phép công bố của nhà sản xuất về tiêu chuẩn sản xuất theo quy định, không cần đăng ký.
- Các nhóm sản phẩm Thực phẩm chức năng có các tác dụng hỗ trợ điều trị, phòng ngừa bệnh cần phải đăng ký với Cục An toàn vệ sinh thực phẩm thuộc Bộ Y tế và có chứng nhận cũng như giấy phép lưu hành sản phẩm.
- Các sản phẩm Thực phẩm chức năng thường có thể sử dụng theo mục đích mà không cần sự chỉ định của bác sĩ. Tuy nhiên các trường hợp sử dụng Thực phẩm chức năng với mục đích đặc biệt thì cần có chỉ định và sự giám sát của người có chuyên môn., ví dụ những thực phẩm ăn qua đường Sonde cho bệnh nhân.
